EDUKACJA HUMANISTYCZNA W KSZTAŁTOWANIU POSTAW PUBLICZNYCH W DOBIE INDYWIDUALIZMU. O WYCHOWANIU DZIECI MICHELA DE MONTAIGNE
DOI:
https://doi.org/10.34813/02coll2025Słowa kluczowe:
Montaigne, edukacja humanistyczna, cnota, sceptycyzm, umiarkowanieAbstrakt
Formułowany w renesansie klasyczny projekt edukacji humanistycznej (Petrarka, Bruni, Vives) ujmował człowieka w dwojakiej perspektywie: jako indywiduum i jako członka wspólnoty politycznej. Michel de Montaigne w swoich ideach pedagogicznych, naznaczonych sceptycyzmem i naturalizmem, postulował możliwość takiej właśnie edukacji humanistycznej, w której: a) proces wychowania podporządkowany będzie rozwojowi indywidualnemu i rozwijaniu potencjału jednostki, b) w ten sposób wykształcone zostaną postawy pożądane w targanej konfliktami wspólnocie. Model człowieka, jakiego Montaigne chce uzyskać na drodze wychowania, autorka nazywa „cnotliwym sceptykiem”. W artykule najpierw przedstawiono ów model, następnie skupiono się na treściach nauczania, postawach i umiejętnościach, jakie uczeń powinien rozwinąć, na końcu przeanalizowano konkretne techniki nauczania, proponowane przez Montaigne’a.
Bibliografia
Ariès, Ph. (2010). Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w czasach ancien regime’u (przekł. M. Ochab). Aletheia.
Bakewell, S. (2011). How to Live, or A Life of Montaigne in One Question and Twenty Attempts at an Answer. Other Press.
Barber, B.R. (2008). Skonsumowani. Jak rynek psuje dzieci, infantylizuje dorosłych i połyka obywateli (przekł. H. Jankowska). Muza.
Bielik-Robson, A. (2000). Inna nowoczesność. Pytania o współczesną formułę duchowości. Universitas.
Breen, Q. (1952). Giovanni Pico della Mirandola on the Conflict of Philosophy and Rhetoric. Journal of the History of Ideas 13(3), 384–412. https://doi.org/10.2307/2707604
Burckhardt, J. (1991). Kultura Odrodzenia we Włoszech. Próba ujęcia (przeł. M. Kreczowska). PIW.
Casals, J. (2018) ¿Qué sé yo? La filosofía de Michel de Montaigne. Arpa.
Delumeau, J. (1987). Cywilizacja Odrodzenia (przeł. E. Bąkowska). PIW.
Domański, J. (2020). Wykłady o humanizmie. Biblioteka kwartalnika Kronos.
Edelman, Ch. (2015). The therapeutic Skepticism of Michel de Montaigne. The Review of Metaphysics 68(4), 781‒801.
Erazm z Rotterdamu (1973). Adagia (wybór) (przekł. M. Cytowska). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Foucault, M. (2012). Hermeneutyka podmiotu (przekł. M. Herer). PWN.
Frame, D.M. (1955). Montaigne’s Discovery of Man. The Humanization of a Humanist. Columbia University Press. https://doi.org/10.7312/fram92044
Gillespie, M.A. (1985). Montaigne’s Humanistic Liberalism. The Journal of Politics, 47(1), 140‒159. https://doi.org/10.2307/2131069
Habermas, J. (2005). Filozoficzny dyskurs nowoczesności (przekł. M. Łukasiewicz). Universitas.
Hen, J. (1999). Ja, Michał z Montaigne... Prószyński i Spółka.
Kwak, J. (2016). Myśl Michela de Montaigne’a a idea tolerancji. Kultura i Wartości 19, 71‒92. https://doi.org/10.17951/kw.2016.19.71
Logan, G.M. (1975). The Relation of Montaigne to Renaissance Humanism. Journal of the History of Ideas 36(4), 613‒632. https://doi.org/10.2307/2708992
Montaigne, M. de. (2004). Próby (przekł. T. Żeleński-Boy). Zielona Sowa.
Montaigne, M. de. (1991). The Complete Essays (trans. by M.A. Screech). Penguin.
Nussbaum, M. C. (2008). W trosce o człowieczeństwo: klasyczna obrona reformy kształcenia ogólnego (przekł. A. Męczkowska). Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Pico della Mirandola, G. (2010). Mowa o godności człowieka (przekł. Z. Nerczuk, M. Olszewski). Wydawnictwo IFIS PAN.
Renaut, A. (2001). Era jednostki. Przyczynek do historii podmiotowości (przekł. D. Leszczyński). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Roest, B. (2003). Rhetoric of innovation and recourse to tradition in humanist pedagogical discourse. W: S. Gersh, B. Roest (Eds.), Medieval and Renaissance Humanism. Rhetoric, Representation and Reform (115‒148). Brill. https://doi.org/10.1163/9789047402619_007
Sendyka, R. (2005). „Suffisant lecteur”, ryzyko pułapki i niebezpieczeństwa. Wstęp do lektury „Prób” Montaigne’a. Teksty Drugie 4, 56‒71.
Seneka, L. A. (1998). Dialogi (przekł. L. Joachimowicz). PAX.
Smith, W. F. (1946). Vives and Montaigne as Educators. Hispania 29(4), 483‒493. https://doi.org/10.2307/333706
Starkstein, S. (2018). A conceptual and therapeutic analysis of fear. Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-319-78349-9
Suchodolski, B. (1963). Narodziny nowożytnej filozofii człowieka. PWN.
Taylor, Ch. (2001). Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej (przekł. M. Gruszczyński et al.). PWN.
Toulmin, S. (2005). Kosmopolis. Ukryty projekt nowoczesności (przekł. T. Zarębski). Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
Villey, P. (1908). Les sources et l’évolution des “Essais” de Montaigne. Hachette et Cie. https://doi.org/10.2307/3713237
Vives, L. (1968). O podawaniu umiejętności (przekł. A. Kempfi). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Włodarczyk, R. (2017). Okrucieństwo, przemoc i wychowanie według Michela de Montaigne’a. Szkic z deontologii pedagogicznej. Studia Edukacyjne 43, 295‒314. https://doi.org/10.14746/se.2017.43.18
Zweig, S. (2020). Montaigne. Trad. De J. Fontcuberta Gel. Acantilad
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Iwona Krupecka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
