EDUKACJA KU INKLUZYWNOŚCI W TROSCE O JAKOŚĆ ŻYCIA SENIORÓW. POSTAWY PERSONELU WOBEC PACJENTÓW W WIEKU 70 PLUS A ICH OCENA ODNOŚNIE DO JAKOŚCI POMOCY I USŁUG MEDYCZNYCH
DOI:
https://doi.org/10.34813/15coll2025Słowa kluczowe:
postawy personelu, pacjenci 70 plus, jakość usług medycznychAbstrakt
Podstawą planowania realizacji procesu edukacji w społeczeństwie obywatelskim jest wiedza w obszarze badań podstawowych. Z tego względu przedmiotem niniejszego opracowania jest problematyka postaw personelu medycznego wobec pacjentów w wieku 70 plus, w kontekście ich oceny odnośnie do jakości pomocy i usług medycznych. Poznanie istnienia zależności między wskazanymi czynnikami umożliwi sformułowanie przesłanek do edukacji osób dorosłych, personelu medycznego, aby zapobiegać działaniom utrudniającym inkluzję społeczną, przeciwdziałających społecznemu wykluczeniu zróżnicowanych kategorii osób, a w przypadku prezentowanego opracowania – pacjentów zakładów opieki zdrowotnej w wieku 70 plus.
W opracowaniu założono dywersyfikację postaw jako przedmiotu dalszej analizy, przyjmując, że postawy deklarowane, bazujące na komponencie poznawczym, wyrażane są publicznie przez decydentów takich jak: kadra medyczna, pacjenci, w sytuacji ekspozycji społecznej, często cechuje je polityczna poprawność i racjonalna argumentacja. W przeciwieństwie do nich postawy zawierające osobiste ustosunkowanie się do ich obiektu, odwołujące się do komponentu emocjonalno-motywacyjnego ibehawioralnego, są postawami rzeczywistymi. Opracowanie zmierza uzyskania odpowiedzi na następujące pytania: Czy deklarowane postawy personelu medycznego wobec pacjentów 70 plus różnią się od postaw rzeczywistych?; Czy istnieje związek między postawami personelu medycznego wobec pacjentów w wieku senioralnym a ich oceną odnośnie do jakości pomocy i opieki medycznej?;Który element oceny jakości pomocy i usług medycznych w największym stopniu współwystępuje z pozytywnymi postawami personelu wobec pacjentów 70 plus? W badaniach, które zrealizowano za pomocą wywiadu ustrukturyzowanego i kwestionariusza o dopuszczalnej rzetelności, wzięło udział po 200 przedstawicieli pielęgniarek i pacjentów w wieku 70 plus. W wyniku przeprowadzonych badań okazało się, że rzeczywiste postawy personelu medycznego wobec pacjentów 70 plus różnią się od postaw deklarowanych. Analiza wyników badań wykazała, że postawy deklarowane są bardziej pozytywne niż postawy rzeczywiste. Ponadto dowiedziono, że ocena jakości pomocy i usług medycznych przez pacjentów 70 plus zależy od czynników związanych z tymi usługami takimi jak: ocena profesjonalizmu personelu medycznego, ocena poziomu wyposażenia zakładu opieki zdrowotnej i ocena relacji interpersonalnych z personelem medycznym. Stwierdzono także statystycznie istotną zależność między oceną jakości pomocy i opieki zdrowotnej a postawami personelu medycznego wobec tej grupy osób, jak również potwierdzono, że bardziej pozytywne postawy personelu współwystępują z wyższą jakością usług medycznych i całościową oceną pobytu w szpitalu.
W końcowej części opracowania sformułowano wnioski aplikacyjne, zawierające wytyczne do realizacji procesu edukacji społeczeństwa obywatelskiego.
Bibliografia
Achenbaum, W. A. (2015). History of ageism since 1969 generations. American Society of Aging, 39(3), 10–16.
Allen, J. O. (2016). Ageism as a risk factor for chronic disease. Gerontologist, 56, 610–614. https://doi.org/10.1093/geront/gnu158
Antonovsky, A. (2005). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować? Fund. Instytutu Psychiatrii i Neurologii.
Bahadir-Yilmaz, E. (2018). The relationship between nursing students’ professional values and their attitudes towards the elderly people: A cross-sectional study. Nurse Education Today, 70, 8–12. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2018.08.007
Barnett, M. D., Adams, C. M. (2018). Ageism and aging anxiety among young adults: Relationships with contact, knowledge, fear of death, and optimism. Educational Ge-rontology, 44, 693–700. 693-700. https://doi.org/10.1080/03601277.2018.1537163
Bartkowiak, G. (1988). Niepełnosprawni w przemysłowych zakładach pracy. Wydawnictwo Związków Zawodowych.
Bartkowiak, G. (2016). Zatrudnianie pracowników wiedzy 65 plus. Perspektywa pracowni-ków i organizacji. Wyd. Adam Marszałek.
Beard, J. R., Officer, A. M., Cassels, A. K. (2016). The world report on ageing and health. Gerontologist, 56, 163–166. https://doi.org/10.1093/geront/gnw037
Bronfenbrenner, U. (1988). Interacting systems in human development: Research paradigms: Present and future. In N. Bolger, A. Caspi, G. Downey, & M. Moorehouse (Eds.), Persons in context: Developmental processes (s. 25–49). Cambridge University Press
Brzezińska, A.I. (2015). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwo-jowa. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Chasteen, A. L., Schwarz, N., Park, D. C. (2002), The activation of aging stereotypes in younger and older adults memory performance. Journal of Gerontology. Psychological Sciences, 57B, 540–547. https://doi.org/10.1093/geronb/57.6.P540
Dahlke, S., Davidson, S., Kalogirou, M. R., Swoboda, N. L., Hunter, K. F., Fox, M. T., Pollard, C., Baumbusch, J., Salyers V. (2020).Nursing faculty and students’ perspec-tives of how students learn to work with older people. Nurse Education Today, 93, 104537. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2020.104537
Deasey, D., Kable, A., Jeong, S. (2014). Influence of nurses’ knowledge of ageing and atti-tudes towards old people on therapeutic interactions in emergency care: A literature re-view. Australiasian Journal on Ageing, 33(4), 229–236. https://doi.org/10.1111/ajag.12169
Demir, G., Bicer, S., Bulucu-Böyüksoy, G. D., Özen, B. (2016). Attitudes of Nursing Students about Ageism and the Related Factors. Internatyional Journal of Caring Sci-ences, 9, 900–908.
Dinkins, C. S. (2019). Socrates cafe for older adults intergenerational through facilitated conversation. Journal of Psychosocial Nursing and Mental Health Service, 57, 11–15. https://doi.org/10.3928/02793695-20181212-04
Dionigi, R. A. (2015). Stereotypes of aging: Their effects on the health of older Adults. Journal of Geriatrics, 1–9. https://doi.org/10.1155/2015/954027
Dobska, M. (2003). TQM – zarządzanie przez jakość w zakładach opieki zdrowotnej. Wyd. Mars Graf.
Donizzetti, A. R. (2019). Ageism in an aging society: The role of knowledge, anxiety about aging, and stereotypes in young people and adults. International Journal of Environ-mental Research and Public Health, 16(8), 1329. https://doi.org/10.3390/ijerph16081329
Donizzetti, A. R., Lagacé, M. (2022). COVID-19 and the elderly’s mental illness: The role of risk perception, social isolation, loneliness and ageism. International Journal of En-vironmental Research and Public Health, 19, 4513. https://doi.org/10.3390/ijerph19084513
Edwards, M. J. J.; Aldous, I. R. (1996). Attitudes to and knowledge about elderly people: A comparative analysis of students of medicine, English and Computer Science and their teachers. Medical Education, 30, 221–225. https://doi.org/10.1111/j.1365-2923.1996.tb00746.x
Furtak, R. (2003). Marketing partnerski na rynku usług. PWE.
Fiske, S.T., Taylor, S.E. (2017). Stereotyping: Cognition and Bias. In S.T. Fiske, & S.E. Taylor (Eds.), Social Cognition – From Brains to Culture (3rd ed.). SAGE Publica-tion Ltd.
Halicka, M., Pędlich, W. (1993). Environmental conditioning of pathological behavior in old age. Rocznik Akademii Medycznej w Białymstoku, 38(2), 134–145.
Halicki, J. (2009). Edukacja w starości jako działanie poprawiające jakość życia seniorów. Chowanna, 2, 203–212.
Halicki, J. (2016). Zaspokajanie potrzeb edukacyjnych jako czynnik aktywnego starzenia się. Uniwersytet Białystok.
Hanson, R. M. (2014). “Is elderly care affected by nurse attitudes?” A systematic review. British Journal of Nursing, 23, 225–229. https://doi.org/10.12968/bjon.2014.23.4.225
Heyman, N., Osman, I., Natan, M. B. (2020). Ageist attitudes among healthcare profession-als and older patients in a geriatric rehabilitation facility and their association with pa-tients' satisfaction with care, International Journal of Older People Nursing, Jun, 15(2). https://doi.org/10.1111/opn.12307
Hope, K. W. (1994). Nurses’ attitudes towards older people: A comparison between nurses working in acute medical and acute care of elderly patient settings. Journal of Advanced Nursing, 20, 605–612. https://doi.org/10.1046/j.1365-2648.1994.20040605.x
Kang, H., Kim, H. (2022). Ageism and psychological well-being among older adults: A systematic review. Gerontology and Geriatric Medicine, Jan–Dec, 8, 11. https://doi.org/10.1177/23337214221087023
Kolushev, I., Punchik, B., Digmi, D., Haiman, K., Ritsner, M., Moller, O., Hadad, S., Samson, T., Freud, T., Press, Y. (2021). Ageism, aging anxiety, and death and dying anxiety among doctors and nurses. Rejuvenation Research, 24, 366–374. https://doi.org/10.1089/rej.2020.2385
Koohsari, M.J., Mavoa, S., Villanueva, K., Sugiyama, T., Badland, H., Kaczynski, A.T., Owen, N., Giles-Corti, B. (2015). Public open space, physical activity, urban design and public health: Concepts, methods and research agenda. Health Place, 33, 75–82. https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2015.02.009
La Londe, M. (1974). A new perspective on the health of Canadians. Ottawa. Government of Canada.
Lau, H.M. (2023). Article beyond ageism: a qualitative study of intersecting forms of preju-dice towards retired older people. Societies, 13(1), 13. https://doi.org/10.3390/soc13010013
López-Hernández, L., Martínez-Arnau, F. M., Castellano-Rioja, E., Marta Botella-Navas, M., Pérez-Ros, P. (2021). Factors affecting attitudes towards older people in under-graduate nursing students. Healthcare, 9, 1231. https://doi.org/10.3390/healthcare9091231
Lothian, K., Philp, I. (2001). Care of older people: maintaining the dignity and autonomy of older people in the healthcare setting. British Medical Journal, 322, 668–670. https://doi.org/10.1136/bmj.322.7287.668
Lytle, A., Macdonald, J., Apriceno, M., Levy, S. R. (2021). Reducing ageism with brief videos about aging education, ageism, and intergenerational contact. Gerontologist, 61, 1164–1168. https://doi.org/10.1093/geront/gnaa167
Mądrzycki, T. (1977). Psychologiczne prawidłowości kształtowania się postaw. Wydawnic-twa Pedagogiczne i Szkolne.
Maresova, P., Javanmardi, E., Barakovic, S., Husic, J.B., Tomsone, S., Krejcar, O., Kuca, K. (2019). Consequences of chronic diseases and other limitations associated with old age – A scoping review. BMC Public Health, 19, 1–17. https://doi.org/10.1186/s12889-019-7762-5
Marody, M. (1976). Sens teoretyczny a sens empiryczny pojęcia postawy: analiza metodolo-giczna zasad doboru wskaźników w badaniach nad postawami. PWN.
Marques, S., Mariano, J., Mendonça, J., De Tavernier, W., Hess, M., Naegele, L., Peixeiro, F., Martins, D. (2020). Determinants of ageism against older adults: A systematic re-view. International Journal of Environmental Research Public Health, 17, 2560. https://doi.org/10.3390/ijerph17072560
Mellor, P., Chew, D., Greenhill, J. (2007). Nurses’ attitudes toward elderly people and knowledge of gerontic care in a multi-purpose health service (MPHS). Australian Jour-nal AdvancedNursing, 24, 37–41.
Mika, S. (1984). Psychologia społeczna. PWN
Mikton, C., de la Fuente-Núñez, V., Officer, A., Krug, E. (2021). Ageism: A social deter-minant of health that has come of age. Lancet, 397, 1333–1334. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(21)00524-9
Moudatsou, M.; Stavropoulou, A.; Philalithis, A.; Koukouli, S. (2020). The role of empa-thy in health and social care professionals. Healthcare, 8, 26. https://doi.org/10.3390/healthcare8010026
Mudie, P., Cottam, A. (1997). Usługi w zarządzaniu i marketing. PWN.
North, M., Fiske, S. T. (2015). modern attitudes toward older adults in the aging world: A cross-cultural meta-analysis. Psychological Bulletin, Sep, 141(5), 993–1021. https://doi.org/10.1037/a0039469
Officer, A., de la Fuente-Núñez, V. (2018). A global campaign to combat ageism. Bulletin of World Health Organization, 96, 295–296. https://doi.org/10.2471/BLT.17.202424
Opolski, K., Dykowska, G., Możdżonek, M. (2003). Zarządzanie przez jakość w usługach zdrowotnych. Teoria i praktyka. Cede Wu.
Ouchida, K. M., Lachs, M. S. (2015). Not for doctors only: Ageism in healthcare. General Journal of American Aging Association, 39, 46–57
Palsgaard, P., Maino Vieytes, Ch. A., Peterson, N., Francis, S.L., Monroe-Lord, L., Sahy-oun N. R., Ventura-Marra, M., Weidauer, L., Xu, F., Arthur, A.E. (2022). Healthcare professionals’ views and perspectives towards aging. International Journal of Envi-ronmental Research and Public Health,19(23), 15870. https://doi.org/10.3390/ijerph192315870
Pekçetin, S., Hasgül, E., Yıldırım Düğeroğlu, R., Arabacı, Z. (2021). The effect of extended contact with community-dwelling older adults on the ageist and helping attitudes of home care students: A single-blind randomised controlled trial. International Journal of Older People Nursing, Sep, 16(5), e12382. https://doi.org/10.1111/opn.12382
Pérez-Ros, P., Vila-Candel, R., López-Hernández, L., Martínez-Arnau, F. M. (2020). Nutri-tional status and risk factors for frailty in community-dwelling older people: A cross-sectional study. Nutrients, 12, 1041. https://doi.org/10.3390/nu12041041
Podhorecka, M., Husejko, J., Pyszora, A., Woźniewicz, A., Kędziora-Kornatowska, K. (2022). Attitudes towards the elderly in Polish society: Is knowledge about old age and personal experiences a predictor of ageism?. Psychology Research and Behavior Man-agement, 15, 95–102. https://doi.org/10.2147/PRBM.S342800
CDCP. (b.d.). Promoting Health for Older Adults CDC. Centers for Disease Control and Prevention . Available online: https://www.cdc.gov/chronicdisease/resources/publications/ factsheets/promoting-health-for-older-adults.html (accessed on 18 August 2021)
Rababa, M., Hammouri, A. M. Hweidi, I. M., Ellis, J. L. (2020). Association of nurses’ level of knowledge and attitudes to ageism toward older adults: Cross-sectional study. Nursing and Health Science, 22, 593–601. https://doi.org/10.1111/nhs.12701
Shon, D. (1987). Educating the reflective practitioner: Toward a new design for teaching and learning in the professions. JosseyBass Inc. Pub.
Sizer, S. M., Burton, R. L., Harris, A. (2016). The influence of theory and practice on per-ceptions about caring for ill older people – A literature review. Nurse Education and Practice, 19, 41–47. https://doi.org/10.1016/j.nepr.2016.04.003
Spijker, J., Devolder, D., Zueras, P. (2020). The impact of demographic change in the bal-ance between formal and informal old-age care in Spain. Results from a mixed mi-crosimulation-agent-based model. Ageing Society, 1, 1–26. https://doi.org/10.1017/S0144686X20001026
Stasiuk, K., Maison, D. (2014). Psychologia konsumenta. PWN.
Steffl, M., Jandova, T., Dadova, K., Holmerova, I., Vitulli, P., Pierdomenico, S., Pietran-gelo, T. (2021). Demographic and lifestyle factors and memory in European older peo-ple. International Journal of Environment, 9, 1231. https://doi.org/10.3390/healthcare9091231
Van Wicklin, S. A.(2020). Ageism in Nursing. Plastic Surgery and Nursing, 40, 20–24. https://doi.org/10.1097/PSN.0000000000000290
Vasta, R., Haith, M. M., Miller, S. A. (1995). Child psychology the modern science. Wiley.
Westerhof, G. J., Miche, M., Brothers, A. F., Barrett, A. E., Diehl, M., Montepare, J. M., Wahl, H. W., Wurm, S. (2014). The influence of subjective aging on health and lon-gevity: A meta-analysis of longitudinal data. Psychology of Aging, 29, 793–802. https://doi.org/10.1037/a0038016
Wilson, M. A. G., Kurrle, S., Wilson, I. (2018). Medical student attitudes towards older people: A critical review of quantitative measures. BMC Research Notes, 11, 71. https://doi.org/10.1186/s13104-018-3186-z
Wojciszke, B. (2011). Psychologia społeczna. Wyd. Naukowe Scholar.
Xie, J., Matthews, F. E., Jagger, C., Bond, J., Brayne, C. (2008). The oldest old in Eng-land and Wales: A descriptive analysis based on the MRC cognitive function and age-ing study. Age Ageing, 37, 396–402. https://doi.org/10.1093/ageing/afn061
Xu, X., Zhao, Ch., Wang, M., Chen, X., Shuang, Sh. Du, J. (2021). Health care services for disabled older adults: A cross-sectional study in Beijing, China. BMC, Health Ser-vices Research, 21, 1–11. https://doi.org/10.1186/s12913-021-06400-9
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Grażyna Bartkowiak, Irena Szklana-Berest

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.